درباره حوزه هنری دیجیتال

بی شک ما در عصر دیجیتال زندگی می کنیم، عصری که تحولات فناوری در روال‌های جاری زندگی، تحولات جدی ایجاد نموده و اینترنت به عنوان یک پدیده همه گیر، ماهیت زیرساختی پیداکرده و اصول پایه‌ای فعالیت‌ها را بر هم زده است. در فضای کسب‌وکار، کسب‌وکارهای آنلاین به‌سرعت در حال گسترش هستند و کسب‌وکارهای سنتی را با مخاطره جدی روبرو کرده‌اند. در فضای تبلیغات و رسانه هم اوضاع به همین منوال است.

طی سالیان اخیر و به ویژه در دوران شیوع ویروس کرونا، تحولات جدی در رفتار مصرف کنندگان در بازارهای حمل‌ونقل، خوراک، پوشاک، خرده فروشی و حتی محتوا رخ داده است. امری که موجب شده سازمان ها،‌ کسب و کارها و بنگاه ها، ‌محصولات و خدمات خود را از طریق فضای مجازی به دست مخاطبان و مشتریان خود برسانند.

حوزه هنری نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان فرهنگی در کشور، بایستی ضمن ایجاد تحولات دیجیتال در ساختار موجود خود، رویش‌های جدید حاصل از این تحول دیجیتال را مدیریت و فرصت رشد و توسعه را برای آن ها ایجاد نماید.

محیط دیجیتال

مراجعات به فضای مجازی در سطوح مختلفی صورت می گیرد. گاهی ما به فضای مجازی برای رسیدن به یک کالا یا خدمت در واقعیت و فضای حقیقی مراجعه می کنیم. به عنوان مثال از یک وبسایت سفارش کتاب می دهیم و کتاب را درب منزل تحویل می گیریم. این سطح از محیط دیجیتال برای تسهیل ارائه خدمات به مشتریان در فضای حقیقی استفاده می شود. در این سطح عملا با ترکیبی از فضای حقیقی و مجازی مواجه هستیم.

سطح دیگری از محیط دیجیتال هم وجود دارد که ما به فضای دیجیتال برای دسترسی به یک کالا یا خدمت دیجیتال مراجعه می کنیم. مثلا از یک اپلیکیشن کتابخوان، یک کتاب الکترونیک یا صوتی تهیه می کنیم و در همان محیط هم آن را مطالعه می کنیم.

ما وقتی از محیط دیجیتال صحبت می کنیم به تلفیقی متوازن و خواستنی از منابع فیزیکی و الکترونیکی اشاره داریم که برای خلق تجربه ای جذاب و خوشایند کنار هم قرار گرفته اند. ایجاد تجربه ای توأمان از فضای حقیقی و مجازی برای مخاطبان، تعبیر ما از محیط دیجیتال است.

تحول دیجیتال

تحول دیجیتال در سازمان ها هم در سطوح مختلفی ایجاد می شود. در یک سطح، کسب و کارها اساس تحول را مبتنی بر تحولات دیجیتال تعریف می کنند. یعنی همه فرآیندها از تولید تا خدمات پس از فروش به صورت دیجیتالی تغییر شکل می‌یابد. بدین معنی که سازمان کلیه فرآیندهای خود را دیجیتالی می کنند و ارائه خدمات خود را صرفا در محیط دیجیتال تعریف می کند. سطحی دیگری از تحول دیجیتال آن است که سازمان،‌ خدمات و محصولات خود در فضای حقیقی را حفظ می کند اما از ظرفیت های ایجاد شده در فضای مجازی برای تسهیل تولید و ارائه خدمت استفاده می کند.

سطح دیگری از تحول دیجیتال وجود دارد که سازمان ها با مشاهده سونامی تحولات دیجیتال، مدل کسب و کار خود را تغییر می دهند. یعنی به عنوان مثال تا الان تولید کننده یک کالا یا ارائه دهنده یک خدمت بوده اند و اکنون با توجه به تحولات فضای مجازی یک سرویس جدید ارائه می کنند.

در بسیاری از کمپانی ها مثل نایک واحد متمرکزی برای تحول دیجیتال در سازمان ایجاد شد. نایک پلاس عملا در محیطی مرکب از فضای حقیقی و مجازی به ایجاد تحول پرداخت. به عنوان یک مثال داخلی می توان به سوره مهر الکترونیک اشاره کرد که با همین نیت در ابتدای دهه 90 در مجموعه حوزه هنری تأسیس شد.

ما در حوزه هنری هم به دنبال خلق تجربه ای توأمان از فضای حقیقی و مجازی برای مخاطبان خود هستیم. بدین معنی که امکان ایجاد تحول بنیادین دیجیتالی به معنای بازمهندسی همه فرآیندهای حوزه هنری به صورت دیجیتالی وجود ندارد و بنا هم نیست که ماهیت فعالیت های حوزه هنری به صورت بنیادین تغییر کند بلکه می توان با تدابیری مخاطب محصولات حوزه هنری (چه حقیقی و چه مجازی) را در فضای مجازی پیدا کنیم. حوزه هنری دیجیتال با نیت ایجاد یکپارچگی، تمرکز و جهت بخشی به فعالیت های حوزه هنری در محیط دیجیتال ایجاد شده است.

مأموریت

حوزه هنری دیجیتال نهادی است تخصصی در حیطه فناوری‌های فرهنگی و صنعت محتوای دیجیتال که به حمایت از تبیین اندیشه، تربیت نیرو، تولید محصول و ترویج و توزیع دستاوردهای هنر و ادبیات انقلاب اسلامی از طریق تعامل با «نیروهای هنری و ادبی انقلاب اسلامی‌» می‌پردازد و رساندن اثربخش محصولات و محتوای تولیدی حوزه هنری به مخاطبان را با بهره‌گیری از قابلیت‌های ویژه فناوری های نوین و فضای مجازی، وظیفه خود می‌داند.

اهداف کلان

• سیاست‌ گذاری، طراحی، مشاوره و نظارت در راستای روزآمد‌شدن مراکز و واحدهای حوزه هنری و آماده‌سازی آنها برای تعاملات محتوایی در فضای مجازی (تحول دیجیتال حوزه هنری)
• زمینه‌سازی برای ترویج، توزیع و فروش محصولات و خدمات حوزه هنری و سایر فعالان جبهه فرهنگی انقلاب در فضای مجازی (بازاریابی دیجیتال)
• برنامه‌ریزی و رصد یکپارچه حضور حوزه هنری در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نوین
• توسعه بستر‌های شناسایی و تعامل با مخاطبان از طریق ابزارهای فضای مجازی
• حمایت هدف‌مند از گروه‌های نوآور در صنعت محتوای دیجیتال و فناوری‌های فرهنگی در راستای گفتمان انقلاب‌اسلامی
• شبکه‌سازی و تعامل موثر با فعالان فضای مجازی کشور (از سیاست‌گزاران کلان تا فعالان مولد)
• مشارکت فعال در تجمیع، تولید و انتشار دانش و ادبیات تخصصی فرهنگ و محتوای دیجیتال
• ایجاد مرکز رشد

چشم انداز

حوزه هنری دیجیتال در افق 5 ساله به عنوان یکی از قرارگاه‌های اصلی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی در فضای مجازی در قالب زیست‌بومی دانش‌بنیان، با حمایت از تشکیل و توسعه گروه‌های نوآور در صنعت محتوای دیجیتال و فناوری‌های فرهنگی در راستای گفتمان انقلاب‌اسلامی، ایفای نقش می‌کند.

ساختار اجرایی

حوزه هنری دیجیتال در ساختار حوزه یک واحد ستادی ارشد است که در لایه زیرمجموعه ریاست حوزه هنری قرار می‌گیرد. حوزه هنری دیجیتال یک واحد چابک و کم‌حجم می‌باشد و شامل افراد متخصص که وظیفه مدیریت (برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی، رهبری، هماهنگی و نظارت) فعالیت‌ها را در زمینه محوله به خود بر عهده دارند.

نقش

مرکز تحول دیجیتال در حوزه هنری، واحدی است ستادی، چابک و متمرکز که با توجه به تعاریف و نیازهای این تحول، باید این نقش‌ها را ایفا کند:

1. برنامه ریزی و مشاوره

مهمترین نقش حوزه هنری دیجیتال می تواند برنامه ریزی برای ایجاد یک نوع جوشش و حرکت برای دیجیتالی شدن در بخش های مختلف حوزه هنری باشد. پیاده سازی طرح ها در مقیاس سازمانی با ابعاد گسترده همچون حوزه هنری کار ساده ای نیست، بهترین کار این است که مدیران بخش های کلیدی و حساس حوزه هنری که بیشترین تعامل مستقیم با مخاطبان را دارند خود به میزان کافی به اهمیت تحول دیجیتال و روی آوردن به فضای مجازی پی ببرند. به عنوان مثال در مجموعه حوزه هنری، سوره مهر الکترونیک با همین هدف در انتشارات راه اندازی شد و امروز دستاورهای قابل توجهی در زمینه کتاب الکترونیک و صوتی و فروش اینترنتی کتاب کسب کرده است. مشابه با سوره مهر الکترونیک بایستی هسته های سازمانی در بخش های فروش و عرضه آثار تجسمی، موسیقی، آموزش و غیره ایجاد شود. نقش حوزه هنری دیجیتال می تواند مشاوره به مدیران و کمک به راه اندازی این هسته های سازمانی باشد. بعد از آن وظیفه راهبری این هسته ها و ایجاد هم افزایی از زیرساخت ها و امکانات ایجاده شده،‌ نقش دیگر حوزه هنری دیجیتال است.

2. آموزش و تربیت

همراه‌سازی نیروها و استعدادهای موجود در حوزه با این تحول، نیازمند آموزش آغازین و مستمر است. حوزه هنری دیجیتال به‌عنوان مرکز فرماندهی این تحول باید آموزش‌های موردنظر را طراحی و به سایر واحدها ارائه نماید. ارائه خدمات آموزشی، تربیت نیروی انسانی، طراحی و تدوین دوره های آموزشی مرتبط، رایزنی برای تأمین اساتید مورد نیاز و خدمات مشاوره آموزشی از جمله خدمات حوزه هنری دیجیتال در این زمینه خواهد بود.

3. تسهیل گری

با توجه به ماهیت برهم زننده فضا و فناوری‌های جدید، ضروری است تا دانش لازم برای شناخت فضای جدید، بررسی و تدوین شود تا سایر واحدهای حوزه هنری ضمن آشنایی با فضا، بتوانند بی‌دغدغه به فعالیت در شرایط جدید ادامه دهند و خود را با آن منطبق کنند.

در این زمینه تدوین سندهای مطالعاتی، برنامه های پژوهشی، ارائه خدمات رشد به گروه های استارتاپی، شامل منتورشیپ، آموزش، مشاوره و منتورینگ، شبکه سازی، در اختیار گذاشتن امکانات محتوایی و نیز خدمات نمایشگاهی و Pitch از جمله گزینه های حوزه هنری دیجیتال خواهد بود.

4. ایجاد زیرساخت های نرم افزاری

کار اصلی حوزه هنری دیجیتال همان طور که پیش از این آمد، برنامه ریزی و تسهیل گری برای ایجاد واحدهای متمرکز سازمانی در زمینه تحول دیجیتال و بعد راهبری این واحدهاست لذا طراحی و ایجاد امکانات نرم افزاری مورد نیاز، جزء اولویت های حوزه هنری دیجیتال محسوب نمی شود، لیکن بر مبنای ضرورت و در صورت فقدان راهکارهای جایگزین، در مواردی حوزه هنری دیجیتال مستقیما به ایجاد زیرساخت های لازم برای حضور در فضای مجازی اقدام می نماید. بالطبع این زیرساخت ها شامل زیرساخت های نرم افزاری سازمانی مثل اتوماسیون اداری و غیره نیست بلکه منظور امکانات نرم افزاری از قبیل وبسایت و اپلیکیشن و دیگر مواردی است که اولا دارای برنامه کسب و کاری هستند و ثانیا مستقیما با مخاطب در ارتباط هستند.

5. راهبری مدیریت تغییر

برای تغییر فضای سنتی به دیجیتال، نیاز به ارائه راهکارهای متعدد، تغییر فضای فکری و ذهنی و نیز تشکیل کمیته راهبری مربوطه در حوزه تغییر است. مدیریت این امر، با شناسایی نیازها، شناسایی راه حل ها و چینش شیوه های مستمر و نظارت بر آن ها میسر می شود. در این زمینه، حوزه هنری دیجیتال عهده دار هدایت امر خواهد بود.